Jakie uprawnienia rodzicielskie mają rodzice adopcyjni?

1. Prawo do urlopu macierzyńskiego

Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza (z wyłączeniem rodziny zastępczej zawodowej), ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Wymiar tego urlopu jest uzależniony od liczby jednocześnie przyjętych dzieci i wynosi od 20 do 37 tygodni. Wspomniany urlop przysługuje jednak nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia (wyjątkiem jest sytuacja, gdy wobec dziecka odroczono obowiązek szkolny – wówczas do ukończenia 10 roku życia).

Pracownikowi, który przyjął na wychowanie dziecko w wieku do lat 7, lub wobec którego odroczono obowiązek szkolny do 10 roku życia, przysługuje urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze 9 tygodni.

Zatem, gdy nie jest możliwe wykorzystanie pełnego wymiaru urlopu przed ukończeniem przez dziecko 7. (ewentualnie 10.) roku życia prawo gwarantuje pracownikowi, który przyjął dziecko w wieku do 7. (10.) roku życia urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze 9 tygodni.

2. Udzielanie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego

Udzielenie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego jest zbliżone w formie do udzielania urlopu macierzyńskiego.

W celu uzyskania tego urlopu pracownik powinien przedłożyć pracodawcy odpowiedni wniosek, w którym zawarte będzie imię i nazwisko oraz data urodzenia dziecka przyjętego na wychowanie oraz okres wnioskowanego urlopu. Wniosek ten jest dla pracodawcy wiążący.

Oprócz wniosku pracownik powinien dołączyć również:

•  oświadczenie o dacie przyjęcia dziecka (dzieci) na wychowanie oraz kopię wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka (dzieci), zawierającego datę urodzenia dziecka (dzieci) z poświadczeniem sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu, albo kopię prawomocnego orzeczenia sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka (dzieci) w rodzinie zastępczej, lub kopię umowy cywilnoprawnej zawartej pomiędzy rodziną zastępczą a starostą,
• kopię prawomocnej decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego, w przypadku, gdy wniosek dotyczy dziecka, wobec którego podjęto taką decyzję.

3. Prawo do urlopu rodzicielskiego

Oprócz urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego pracownikowi adoptującemu dziecko (dzieci) przysługuje prawo do urlopu rodzicielskiego na takich samych zasadach jak przysługujący rodzicom biologicznym.

Od 2.1.2016 r. wymiar urlopu rodzicielskiego powiększony został o wymiar zlikwidowanego dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

W związku z tym jednolity dotychczas wymiar urlopu rodzicielskiego został zróżnicowany w zależności od liczby dzieci jednorazowo adoptowanych oraz wieku przyjętych dzieci i wynosi:

• 32 tygodnie – w przypadku adopcji jednego dziecka,
• 34 tygodnie – w przypadku jednorazowej adopcji dwóch lub większej liczby dzieci,
• 29 tygodni – w przypadku adopcji dziecka w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia.

Z urlopu rodzicielskiego na równych prawach mogą korzystać oboje zatrudnieni rodzice. Mogą wybrać, które z nich będzie korzystać z całego lub części urlopu.

Dopuszczalne jest również korzystanie z urlopu rodzicielskiego jednocześnie przez oboje zatrudnionych rodziców adopcyjnych dziecka.

W takim przypadku wymiar urlopu liczony jest łącznie dla obojga uprawnionych rodziców, a więc maksymalny okres korzystania z urlopu rodzicielskiego wynosi 16 lub 17 tygodni.

Udzielenie urlopu rodzicielskiego następuje na pisemny wniosek pracownika złożony pracodawcy z co najmniej 21-dniowym wyprzedzeniem.

Warto przypomnieć, że urlop rodzicielski udzielany jest:

•  wyłącznie bezpośrednio po zakończeniu pełnego wymiaru urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
•  jednorazowo albo nie więcej niż w czterech częściach przypadających bezpośrednio jedna po drugiej, z których żadna – co do zasady – nie może być krótsza niż 8 tygodni,
• w wymiarze wielokrotności tygodnia.

[FM_form id=”6″]

Wyjątkowo możliwe są dwie sytuacje, w których część urlopu rodzicielskiego obejmuje krótszy okres niż 8 tygodni (56 dni). Dotyczą one:

• pierwszej części urlopu rodzicielskiego, która przy przyjęciu przez pracownika na wychowanie jednego dziecka nie może być krótsza niż 3 tygodnie,
• gdy pozostała do wykorzystania część urlopu jest krótsza niż 8 tygodni.

Urlop rodzicielski może być wykorzystywany z jednoczesnym wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu w niepełnym wymiarze czasu pracy (maksymalnie 1/2 etatu). Wykonywanie pracy na część etatu w czasie urlopu rodzicielskiego u pracodawcy, który udzielił urlopu skutkuje proporcjonalnym wydłużeniem tego urlopu.

4. Uprawnienia pracownika korzystającego z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego

Pracownikowi, który wnioskuje o adopcję dziecka lub będzie je wychowywał w ramach rodziny zastępczej (z wyłączeniem zawodowej rodziny zastępczej) przysługują te same uprawnienia, jakie wynikają z faktu urodzenia dziecka.

Przede wszystkim chodzi tutaj o objęcie go szczególną ochroną trwałości stosunku pracy (art. 177 kodeksu pracy). Dotyczy to także gwarancji związanych z powrotem do pracy po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego (art. 183 2 k.p.) oraz prawa do otrzymywania zasiłku macierzyńskiego.

Rodzicowi adopcyjnemu przysługuje również uprawnienie do wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy w przypadku podjęcia pracy po przywróceniu przez sąd (art. 47 i art. 57 k.p.).

Omówione urlopy oraz uprawnienia dla rodziców adopcyjnych, mogą stanowić pozytywny bodziec do przyjmowania małych dzieci na wychowanie w środowisku rodzinnym pracowników.

Należy mieć jednak na uwadze redukcję tych urlopów ze względu na granicę wieku dziecka do lat 7 (wyjątkowo do lat 10).

Oznacza to, że preferencja w tym zakresie dotyczy przyjmowania najmłodszych wiekiem dzieci do wychowania, co rzutuje na możliwość pełnego wykorzystania urlopów przysługujących rodzicem adopcyjnym.

Podstawa prawna i bibliografia:

1. Kodeks pracy Dz.U. 1974 Nr 24, poz. 141 t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666,
2. Kodeks pracy. Komentarz red. prof. dr hab. Wojciech Muszalski Rok: 2017,
3. Kodeks pracy. Komentarz red. dr hab. Krzysztof Walczak Rok: 2017.

Zdjęcie: