Przemoc w związku. Jak ją rozpoznać?

Czym jest przemoc w związku?

W Polsce wciąż rozpatruje się ją w kategoriach czarno-białych. Albo bije – i to jest przemoc (ale „nie ma co się wtrącać”) albo nie bije i wtedy już nie przesadzamy, przemocy żadnej być nie może.

Jednocześnie psychologowie od lat podkreślają, że przemoc ma różne oblicza i często przybiera formy subtelniejsze od razów i ciosów. Co wcale nie oznacza, że mniej bolesne i krzywdzące – ofiary przemocy psychicznej w wielu przypadkach muszą poddawać się psychoterapii nawet przez kilka lat. Niestety, wiele osób nie jest w stanie tej przemocy rozpoznać. Im więcej zatem będzie publikacji na ten temat, tym lepiej.

Rodzaje przemocy – czy znasz je wszystkie?

W literaturze psychologicznej mówi się o czterech rodzajach przemocy, stosowanej każdego dnia w tysiącach domów.

1. Przemoc fizyczna

Wbrew pozorom to nie tylko uderzenie kobiety w twarz czy kopanie jej, gdy ta leży – czyli obraz z najbardziej patologicznych środowisk. Przemocą fizyczną jest również przytrzymywanie siłą, gdy chcesz odejść w trakcie rozmowy. To silne chwycenie za łokieć – uchwyt, z którego bardzo trudno się uwolnić. To popychanie, szarpanie, rzucanie przedmiotami w drugą osobę.

Należy jednocześnie tutaj dodać, że ofiary przemocy fizycznej bardzo często dają się „omamić” sprawcy, który po przykrym incydencie przychodzi skruszony i obiecuje poprawę. W efekcie w zdecydowanej większości przypadków dochodzi do kolejnych i kolejnych aktów przemocy, które za każdym razem przybierają na sile.

2. Przemoc psychiczna

Jest o wiele częstsza niż przemoc fizyczna – szacuje się, że doświadczyło jej minimum 30% procent kobiet. Przemoc psychiczna dotyka przede wszystkim godności osobistej. Co to oznacza w praktyce? Na przykład groźby „tylko spróbuj odejść, to więcej dzieci nie zobaczysz”, czy „popełnię samobójstwo, jeśli mnie zostawisz”.

Przemoc psychiczna to także wyzwiska („taka idiotka jak ty i tak nie jest w stanie tego zrobić”), wulgaryzmy („spier**** stąd”), ograniczanie wolności (np. zakazy spotykania się z konkretnymi ludźmi), śledzenie, zastraszanie, w końcu choćby codzienne krytykowanie i upokarzanie („co to za syf? Od czego ty niby jesteś w tym domu? Rusz d*** do szmaty”, „Możesz odejść, znajdę sobie inną sprzątaczkę”).

Ofiary przemocy psychicznej niezwykle często wstydzą się przyznać, że do niej dochodzi. Po pierwsze – krępują się tego, w jaki sposób zachowuje się ich partner. Po drugie – bronią się przed użyciem słowa „przemoc”, uważając, że jest ono zarezerwowane dla kobiet bitych. Nie chcą dramatyzować, przesadzać – wolą powiedzieć, że ich partner ma wybuchowy charakter, że jest „nerwowy”.

Przekonanie ich, że doświadczają przemocy, jest bardzo trudne. Łatwiej żyć z kimś w wierze, że osoba ta jest „nerwowa”, niż, że stosuje przemoc. To drugie sugeruje, że w związku jest już coś bardzo nie tak, że może warto zastanowić się nad odejściem. A „nerwowość” nie prowadzi do takich wniosków.

3. Przemoc seksualna

Większość osób jest zdania, że przemoc seksualna to po prostu gwałt. I rzeczywiście, gwałt jest przemocą. Jest nią jednak także usilne nakłanianie kogoś do seksu, zmuszanie groźbami, czy np. nieprzerwanie stosunku w sytuacji, gdy druga osoba zaczyna odczuwać ból.

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że przemoc seksualna to także niewybredne komentarze pod adresem bliskiej osoby w sytuacjach intymnych albo np. nakłanianie do przyłączenia się osoby trzeciej w sypialni.

Kobiety nie wiedzą, że padają obiektem przemocy seksualnej, ulegając w końcu mężczyźnie i uprawiając, np. seks analny wbrew swojej woli – tylko po to, aby ten stał się „milszy” i mniej „rozczarowany” małą otwartością seksualną partnerki. Istnieją kobiety, które słyszą wprost, że jeśli nie zgodzą się na dany rodzaj pieszczot – np. agresywny seks oralny, to ich partner poszuka tej przyjemności gdzie indziej. Kobieta zgadza się więc, nie zdając sobie sprawy, że właśnie jej zagrożono. Uprawia seks, który nie sprawia jej przyjemności i którego nie chce, bo boi się, że zostanie sama. To przemoc seksualna.

4. Przemoc ekonomiczna

Ten rodzaj przemocy najczęściej wzbudza uśmiech politowania. „Przemoc ekonomiczna? Bo facet trochę kontroluje szalone wydatki swojej żony? Błagam” – to częste komentarze pod artykułami związanymi z przemocą ekonomiczną.

Kiedy jednak rzeczywiście do takiej przemocy dochodzi, to dla ofiary wcale nie jest to nazewnictwo ani zabawne, ani przesadne. Przemoc ekonomiczna to na przykład ograniczanie dostępu do pieniędzy – mąż daje żonie 1000 złotych z zastrzeżeniem, że ma jej to wystarczyć na opłaty i wyżywienie.

Inny przykład to kontrolowanie wydatków partnerki – kobiety, które muszą przynosić swoim „panom i władcom” paragony do kontroli to wcale nie rzadkość. Przemoc ekonomiczna to także wyszydzanie możliwości zarobkowania partnerki – np. słowa: „A gdzie ty niby pójdziesz? Kto ci da pieniądze, skoro nic nie potrafisz”, czy wyśmiewanie się z jej zarobków, spłycanie ich wartości („Tych twoich dwóch tysięcy to mogłoby nie być, wiele to nie wnosi do domu”).

Warto tutaj dodać, że według ekspertki D. Dyjakon możemy wyznaczyć kilka typów mężczyzn stosujących przemoc ekonomiczną. Są to:

• Typ żerujący – zmuszający partnerkę do pracy, często ponad jej siły, a potem okradający ją z zarobionych pieniędzy.
• Typ niedojrzały – nie podejmujący pracy, żyjący na utrzymaniu partnerki. Jego najczęstszy argument to ten o fatalnym systemie i ludziach, którzy go źle traktują. Każda praca jest ponad jego siły i można w niej zbyt mało zarobić.
• Typ sadystyczny – bardzo popularny w rodzinach, w których tylko mężczyzna pracuje, a kobieta zajmuje się domem i dziećmi. Mężczyzna ten czerpie satysfakcję z tego, że partnerka jest od niego zależna, więc często uniemożliwia jej pójście do pracy lub odradza jej to. Często podkreśla, kto utrzymuje dom, potrafi grozić, że odbierze partnerce dostęp do gotówki, jeśli coś idzie nie po jego myśli. Zazwyczaj nie podejmuje obowiązków domowych, ponieważ „utrzymuje rodzinę i ma prawo do odpoczynku”.
• Typ ukryty – wiecznie z pretensjami. Potrafi dzielić się z partnerką pieniędzmi, ale ta wciąż musi słuchać wyrzutów dotyczących ich wydawania. Niezwykle często mężczyzna taki ma pretensje wobec zbyt dużych środków wydawanych na dzieci.
• Typ narcystyczny – oczekuje wiecznego uwielbienia z powodu pieniędzy jakie zarabia. Jeśli sprawi partnerce dobry prezent to po to, aby podkreślić, jaki jest dobry i hojny. Uwielbia przechwalać się w towarzystwie wysoką pozycją i zawsze oczekuje od partnerki podkreślania jego słów.
• Typ oszczędny – chorobliwie chroniący pieniądze, unikający wszelkiego wydatku „na wyrost”. Zmusza członków rodziny do oszczędzania nawet wtedy, gdy nie ma takiej potrzeby. Jeden zbędny wydatek potrafi wypominać przez miesiące, a nawet lata.

Jak rozpoznać, czy jesteś ofiarą przemocy?

Wciąż nie wiesz, czy jesteś ofiarą przemocy? Zadaj sobie cztery proste pytania:

      1. Czy uważasz, że działanie Twojego partnera jest celowe i zamierzone?

Jeśli on potknie się o krzesło i uderzy Cię w brzuch, to oczywiście nie mówimy o przemocy, tylko o wypadku. Uderzenia celowego nie trzeba tłumaczyć, podobnie jak innych form przemocy.

2. Czy jesteś słabsza od swojego partnera?

Nie tylko pod kątem fizycznym. Czy uważasz, że ma nad Tobą władzę, bo to on zarabia i ma prawo dysponować Waszymi pieniędzmi? Czy czujesz, że nie potrafisz krzyknąć tak jak on, zastraszyć go, jak on Ciebie?

3. Czy odczuwasz ból i cierpienie?

Nie tylko w sensie fizycznym, ale i psychicznym.

4. Czy uważasz, że zachowanie Twojego partnera uderza w Twoje prawa i dobra osobiste?

Jeśli na te pytania odpowiedziałaś „tak” – skonsultuj się z psychologiem i opowiedz mu o swoich emocjach i uczuciach. Nie bądź bezradna wobec przemocy i nie poddawaj się jej. Dasz sobie radę!

Zdjęcie: Pixabay.com