Nie pracuję zawodowo – czy mam prawo do majątku?

Alicja i Jerzy osiągnęli porozumienie i w podróż poślubną pojechali na południe Europy zwiedzać, opalać się, a przede wszystkim celebrować łączącą ich wielką miłość. Po powrocie Jerzy doszedł do wniosku, że on jako głowa rodziny musi być ostoją rozsądku we wszelkiego rodzaju wydatkach, a szczególnie tych zamierzonych przez żonę. Jednakże po pewnym czasie Jerzy, skuszony dobrą ofertą, przekonał żonę do zakupu szybkiego, sportowego samochodu, pomimo że mieli kupić duże, wygodne kombi, bowiem za kilka miesięcy ich rodzina się powiększy. Po kilku miesiącach od zakupu okazało się jednak, że Jerzy niechętnie dzieli się samochodem z Alicją zupełnie pomijając fakt, iż należy on do ich majątku wspólnego. Tłumaczył takie zachowanie faktem, że korzystanie z tego samochodu przez niego stanowi wizytówkę jego działalności (usługi informatyczne) i w przyszłości przyniesie zyski z pozyskania zamożnych klientów. Wskazywał ponadto, że Alicja obecnie nie pracuje zawodowo, zajmując się domem, więc nie przyczynia się do powiększenia ich majątku. Alicja uważa natomiast, że samochód nie służy mu do wykonywania działalności gospodarczej, a jej opieka nad domem również ma swoją wartość. Kto ma rację?

Jak korzystać z przedmiotów wchodzących w zakres majątku wspólnego?

Wskazać również należy, że każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka. Oznacza to, że zakres współposiadania wykonywanego przez małżonków powinien mieć „symetryczne” odbicie w prawie do współposiadania realizowanego przez drugiego małżonka, zaś korzystanie z danego przedmiotu objętego wspólnością łączną pomiędzy małżonkami powinno być zgodne.

Niezależnie od powyższego, oboje małżonkowie są obowiązani współdziałaćw zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji:

1) o stanie majątku wspólnego oraz zachodzących w nim zmianach;

2) o wykonywaniu zarządu tym majątkiem;

3) o tym, jakich czynności zarządu tym majątkiem dokonał już małżonek

4) o tym, jakich czynności zarządu tym majątkiem zamierza dokonać w przyszłości

5) o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny, a niewynikających z czynności zarządu tym majątkiem.

Jednakże każdy z małżonków jest uprawniony również do samodzielnego zarządzania majątkiem wspólnym w szczególności poprzez czynności zmierzające do zachowania tego majątku.

Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może też żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można jednak dochodzić zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

Co w sytuacji, jeżeli do prowadzenia działalności używam przedmiotu należącego do majątku wspólnego?

Przedmiotami majątkowymi służącymi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek zarządza samodzielnie, co jest podyktowane potrzebą zapewnienia warunków do wykonywania nieskrępowanej działalności zawodowej lub gospodarczej. Nie oznacza to jednak, że elementy majątku wspólnego, którymi zarządza w celu prowadzenia działalności przechodzą do majątku osobistego tego małżonka.

W razie przemijającej przeszkody drugi małżonek może dokonywać niezbędnych bieżących czynności służących do utrzymania ciągłości działalności gospodarczej, uniknięcia strat lub też zachowania tego majątku.

Jak oblicza się udziały małżonków w majątku wspólnym?

Czy opieka nad domem nie ma znaczenia w świetle majątku wspólnego małżonków?

Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Podkreślenia wymaga jednakowoż fakt, iż w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego, rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności (następującego z chwilą ustania małżeństwa na skutek śmierci, rozwodu albo jego unieważnienia, zaś w trakcie trwania małżeństwa po orzeczeniu przez sąd separacji albo w przypadku ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, ogłoszenia jego upadłości, jak również na skutek orzeczenia sądowego o ustanowieniu rozdzielności majątkowej) przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Małżonkowie mogą jednak w drodze intercyzy wprowadzić rozdzielność majątkową czy też rozdzielność z wyrównaniem dorobków. Wówczas, po zmianie wspólności łącznej na ułamkową, mogą ingerować w zakres posiadanych przez siebie praw majątkowych.

Z ważnych powodów w przypadku zniesienia współwłasności ustawowej małżeńskiej każdy z małżonków może żądać, żeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Istotnym jest fakt, iż w przypadku ustalania nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym sąd ma obowiązek uwzględnienia nakładu osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci oraz we wspólnym gospodarstwie domowym, a nie tylko przyczynienia się do wielkości majątku w sensie ekonomicznym. W postępowaniu sądowym należy wskazać zarówno fakt wykonywania obowiązków domowych przez jednego z małżonków, jak również uchylania się od nich przez drugiego z małżonków w takim stopniu, że ciężar obowiązków wychowawczych i prac domowych spoczywać musiał wyłącznie na barkach jednej osoby. Dla oceny miernika wartości ekonomicznej takich prac właściwa jest wysokość zarobków opiekunki dziecka oraz pomocy domowej w danym miejscu zamieszkania małżonków.

Wracając do sytuacji Alicji i Jerzego wskazać należy, że Jerzy powinien umożliwić Alicji korzystanie z samochodu na tyle swobodne, na ile on z niego korzysta. Nie można również uznać, by samochód ten służył mu do prowadzenia działalność gospodarczej. Jerzy nie uwzględnił niestety faktu, że działania podejmowane przez Alicję (opieka nad dziećmi i domem) mają znaczenie w świetle posiadania przez nią udziału w majątku wspólnym.

Problematyka zarządu majątkiem wspólnym będzie poruszona w drugiej części artykułu. Zapraszamy do lektury.

Bibliografia:

1) Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz pod red. Henryka Doleckiego (Warszawa 2010)

2) Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Małżeństwo. Komentarz do art. 1-61(6) Grzegorz Jędrejek (Warszawa 2013)

Powyższy materiał ma charakter wyłącznie informacyjny. Zamieszczonych w nim treści nie należy traktować jako porady prawnej w konkretnej sprawie ani źródła prawa. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji lub indywidualnej porady prawnej z gwarancją odpowiedzialności, należy skontaktować się z prawnikiem.

Zdjęcie: Pixabay