Jak wychować dziecko bez podcinania skrzydeł?

Jako dyrektorka i psycholożka kameralnego żłobka BeBaby na co dzień przeprowadzam dużych i małych ludzi przez nowe dla nich sytuacje. Doskonale wiem, że rodzice chcą wszystkiego, co najlepsze dla swoich dzieci. Czasami zdarzają się jednak sytuacje, w których – najczęściej nieświadomie, w dobrej wierze – spowalniamy moment na rozpostarcie skrzydeł naszych dzieci.

Dlaczego? Co robimy nie tak?

Podcinanie skrzydeł to blokowanie samodzielności oraz wyrabianie zaniżonego poczucia własnej wartości. Przyjmuje to różne formy. Z troski o dziecko rodzice mają tendencję do nadmiernej ochrony: żeby się nie skaleczyło, żeby się nie pobrudziło, przeziębiło czy nie zraziło.

Tworzą wokół niego warstwę ochronną, ale – sztuczną. Wbrew pozorom taka strefa bezpieczeństwa nie pomoże w przygotowaniu do znoszenia trudów późniejszego życia. Chęć zaoszczędzenia dziecku stresów czy trudnych emocji pozbawi go koniecznego treningu przed wyzwaniami dorosłości.

Podwójne cięcie skrzydeł

Naturalny pęd do przejmowania inicjatywy i eksploracji świata tłumi też w dziecku wyręczanie we wszystkim. Z pragnienia zapewnienia bezpieczeństwa lub z powodu pośpiechu, niewystarczającej cierpliwości wiele czynności wykonuje się za dziecko. To podwójne cięcie skrzydeł.

Nie dość, że się dziecka nie usamodzielnia (czasem również blokując rozwój motoryki), to jeszcze „w pakiecie” dostaje ono komunikat obniżający samoocenę. Bycie karmionym, ubieranym, mimo iż wiek na to pozwala, to dla dziecka przekaz: „Nie poradzisz sobie”, „Nie jesteś wystarczająco zdolny/mądry, żeby…”

Podobny wydźwięk mają też sytuacje związane z niesieniem pomocy: mamy tendencję do zbyt szybkiej ingerencji w działania dziecka. Już w chwilę po tym, jak dziecko napotka jakąś przeszkodę czy niedogodność, chcemy podpowiedzieć jak dopasować elementy zabawki, przewrócić stronę w książeczce czy rozwiązać konflikt z rówieśnikiem. Może to w przyszłości pociągnąć za sobą wyuczoną bezradność, wycofanie, zmniejszoną kreatywność, a czasem – postawę roszczeniową. W obu przypadkach istnieje ryzyko zaniżenia poczucia własnej wartości. Lepszym rozwiązaniem byłoby wyrażenie chęci pomocy, pozbawione jednak wprowadzania jej w czyn, zanim poprosi o to dziecko.

Jeszcze innym przewinieniem rodziców jest nadmierna kontrola. Tutaj pozornie dziecko ma swobodę działania. Nieustające sprawdzanie co i jak robi, pouczanie, dawanie niezliczonej ilości instrukcji, poprawianie – nie tylko męczą, ale i pozostawiają w pamięci dziecka kolejny niekonstruktywny przekaz. Dziecko może nabrać przekonana, że nie jest godne zaufania ani wartościowe takie jakie jakie jest. Podobny efekt mogą wywołać rodzice krytykujący oraz porównujący własne dziecko do innych.

Zmniejszać motywację do rozwoju może również nieumiejętne chwalenie. Dzieci potrzebują uznania, zauważenia. Jednak nie wystarczy wyrażać zachwytu nad każdym dziełem, każdą czynnością wykonaną przez dziecko. Ten sposób okazywania akceptacji może odbierać chęć do podejmowania wysiłków na nowych polach. Z jednej strony dziecko może nabrać przekonania, że nic nie musi, ponieważ jest już takie skończenie doskonałe, z drugiej – może unikać nowych działań, z obawy, że jeśli spotka je jakieś niepowodzenie, utraci opinię tego cudownego, wspaniałego dziecka oraz miłość rodziców.

Warto odnotować jeszcze jeden błąd popełniany przez rodziców. Często zdarza się, że pocieszając dziecko w jego troskach, mówimy „Nie martw się”, „Nic się nie stało”, „To tylko zabawka”. Te szlachetne w pobudkach wypowiedzi w rzeczywistości odbierane mogą być przez nie jako deprecjonowanie przeżywanych emocji, krytyka takiego a nie innego odbioru rzeczywistości.

Patrz na świat oczami dziecka

Ażeby minimalizować ilość powyższych wychowawczych gaf, starajmy się patrzeć na świat z perspektywy dziecka, a jemu samemu uważnie się przyglądać. Patrzmy na nie jak na byt nieoczywisty, fascynujący. Unikniemy w ten sposób ryzyka wtłaczania dzieci w ramy naszych oczekiwań. Działania dostosujmy do faktycznych potrzeb i możliwości dziecka.

Chcąc rozwijać jego potencjał, pozostawajmy we wspomnianej gotowości do niesienia pomocy, lecz nie zabierajmy przestrzeni do działania. Okazujmy zainteresowanie i komentujmy zachowania, żeby czuło naszą atencję. Zachęcajmy do samodzielności, stwarzajmy możliwość dokonywania wyborów (np. między misiem czy autkiem, żółtą bluzą a czerwoną) i podejmowania decyzji (gdzie będą mieszkać klocki i na której półce będą leżeć książeczki).

Angażujmy w prace domowe, doceniając wolę współpracy, jak również odnotowujmy każdy sukces na tym polu. Okazujmy za to dziecku wdzięczność. Bezwzględnie nie poprawiajmy ewentualnych niedociągnięć. Chwaląc, bądźmy szczerzy i konkretni. Oprócz wyrażenia aprobaty, opiszmy zachowanie, do którego się ona odnosi oraz nazwijmy cechę czy umiejętności dziecka, dzięki którym do danego zachowania doszło.

Zdjęcie: fotolia

Grafika: autorka