Jaką formę pracy preferujesz? Typy umów

Umowa zlecenie

Podstawowe cechy i założenia umowy zlecenie:

Cel: Staranne wykonanie zlecenia powierzonego przez zleceniodawcę (nie odpowiadamy za efekt i skutki), za które otrzymujemy wynagrodzenie.

Miejsce: Swoboda w wyborze miejsca pracy. W zależności od rodzaju zlecenia nie ma konieczności wykonywania go w jednym, wskazanym przez zleceniodawcę miejscu.

Czas: Zleceniobiorca ma prawo sam ustalić ramy czasowe, w których będzie wykonywał swoją pracę.

Podstawa prawna: Kodeks cywilny.  

Pracodawca łamie zasady określone w umowie: Zleceniobiorca ma prawo dochodzić swoich roszczeń związanych z umową w sądzie powszechnym.

Sąd pracy: Nie obowiązuje sąd pracy, za wyjątkiem pozwu o ustalenie istnienia stosunku pracy w miejsce stosunku zlecenia. Taki pozew nie podlega żadnej opłacie.

Wynagrodzenie: miesięczne, tygodniowe, godzinowe, brutto (podane przed odliczeniem obowiązkowych składek)

Zalety: Czynności związanych z umową nie trzeba wykonywać w określonym miejscu i czasie, zleceniobiorca nie musi też osobiście wykonywać określonych czynności, może je zlecić innej osobie. 

Rozwiązanie umowy: Umowę zlecenie można rozwiązać z dnia na dzień. To oznacza, że z dnia na dzień umowa wygasa ze skutkiem natychmiastowym (chyba że w umowie został ustalony okres wypowiedzenia umowy, co w praktyce zdarza się bardzo często).

O rozwiązaniu umowy można poinformować zleceniodawcę na piśmie lub ustnie (chyba, że umowa przewiduje konkretną formę) – ważne, żeby jasno przekazać, że rozwiązujemy umowę i nie chcemy już dłużej wykonywać zlecenia.

Składki, które pracodawca musi odprowadzać z tytułu umowy zlecenia:

Kiedy umowa zlecenie stanowi jedyny tytuł ubezpieczenia pracownika, pracodawca musi odprowadzać od niej składki:

• rentową,
• emerytalną,
• wypadkową (tylko jeśli zlecenie wykonujesz w siedzibie pracodawcy)
• zdrowotną.

Jeśli jesteś studentką poniżej 26 r.ż:, to pracodawca jest zwolniony z obowiązku odprowadzania składek wyłącznie w sytuacji, gdy jednocześnie jesteś uczeniem lub studentem, albo gdy jesteś objęta już ubezpieczeniem przez szkołę, uczelnię lub rodziców czy opiekunów. 

Po skończeniu przez ciebie 26 roku życia, pracodawca ma obowiązek zgłosić cię do ubezpieczeń społecznych (obowiązkowo emerytalnego, rentowego i wypadkowego, a dobrowolnie do chorobowego) oraz do ubezpieczenia zdrowotnego  W przypadku, gdy umowa zlecenia jest dodatkowym tytułem do ubezpieczeń dla zleceniobiorcy, a z podstawowego tytułu osiąga on chociażby minimalne wynagrodzenie – wtedy obowiązkowa pozostaje jedynie składka zdrowotna (pozostałe składki nie muszą być odprowadzane).

Umowa o pracę

Czym jest praca?

To działanie człowieka o charakterze fizycznym lub intelektualnym, stanowiącym źródło zaspokajania ludzkich potrzeb, które dąży do osiągnięcia pewnego celu materialnego lub niematerialnego w ramach pracy zespołowej.

UWAGA: Pewnie spotykasz się z ogłoszeniami, w których ktoś oferuje “pracę”, a typ umowy to zlecenie lub dzieło. Bądź uważna na te różnice, bo pracodawcy często stosują zamiennie umowę zlecenie zamiast umowę o pracę, chociaż Twoje obowiązki i charakter działań podchodzą pod umowę o pracę.

Podstawowe cechy i założenia umowy o pracę (po nowelizacji z 26.04.2023 r.):

Cel: Wykonanie obowiązków z polecenia pracodawcy lub osoby działającej (upoważnionej). W umowie powinno być wskazanie adresu siedziby pracodawcy lub adresu miejsca zamieszkania w przypadku pracodawcy będącego osobą fizyczną nieposiadającego siedziby.

Miejsce: Wykonywanie określonego rodzaju pracy pod nadzorem pracodawcy i w miejscu (lub miejscach) wyznaczonych przez pracodawcę lub działającego w imieniu pracodawcy, za które otrzymujemy wynagrodzenie.

Czas pracy: Pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy w czasie wyznaczonym przez przełożonego.

Podstawa prawna: Kodeks pracy.

Sąd pracy: Pracownik ma prawo dochodzić roszczeń wobec pracodawcy w sądzie pracy.

Pracodawca nie przestrzega prawa pracy: Takiego pracodawcę można zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy.

Stawka na umowie: najczęściej miesięczna, brutto (przed odliczeniem obowiązkowych podatków i świadczeń).

Typy umów o pracę:

Umowa na okres próbny: Długość takiej umowy nie może przekroczyć 3 miesięcy. 

Po tym okresie pracodawca znów może zatrudnić na okres próbny, jeżeli masz zostać zatrudniona w celu wykonywania innego rodzaju pracy.  

Umowa na okres próbny może zostać podpisana na maksymalnie miesiąc,  dwa lub trzy miesiące.Na 1 miesiąc – w przypadku zamiaru zawarcia następnie umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy;   na 2 miesiące – w przypadku zamiaru zawarcia następnie umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż 12 miesięcy (jest to nowość od 26 kwietnia 2023 r.); na 3 miesiące – jedynie, gdy po umowie na okres próbny ma zostać zawarta umowa o pracę na czas określony co najmniej 1 roku lub umowa o pracę na czas nieokreślony.

Umowa na czas określony: Nie możesz być zatrudniona dłużej niż łącznie 33 miesiące na podstawie umowy o pracę na czas określony. Jednocześnie – łączna liczba umów na czas określony nie może przekraczać trzech.

Umowa na czas nieokreślony: Jeśli okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony jest dłuższy niż łącznie okres 33 miesięcy, lub podpisanych zostało więcej umów na czas określony niż 3 umowy, to każda następna umowa powoduje, że pracownik traktowany jest jako zatrudniony na czas nieokreślony. 

Pracodawca od razu po okresie próbnym może zaproponować umowę na czas nieokreślony. 

Zalety umowy na czas nieokreślony:

Umowa na czas nieokreślony to umowa najkorzystniejsza z punktu widzenia pracownika. Ma na to wpływ wiele czynników:

– długie okresy wypowiedzenia

– obowiązek konsultacji wypowiedzenia z organizacją związkową działającą u pracodawcy (o ile taka działa u danego pracodawcy)

Obowiązkowe składki:

Od umowy o pracę obowiązkowo odprowadzane są wszystkie składki ZUS, tj. na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, zdrowotne. 

Rozwiązanie umowy o pracę:

Umowę o pracę rozwiązuje się:

1) na mocy porozumienia stron; 

2) przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem);

3) przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia);

 4) z upływem czasu, na który była zawarta (w przypadku umów o pracę na czas określony lub na okres próbyn).

Wypowiedzenie umowy lub porozumienie powinno zostać dokonane na piśmie.

Umowa o staż studencki:

W przypadku takiej umowy o staż, warunki są z góry określane i nie ma możliwości ich negocjowania. To porozumienie między uniwersytetem a pracodawcą.

Umowa o staż z urzędu pracy:

Zazwyczaj na staż kieruje się osoby zarejestrowane jako bezrobotne w urzędzie pracy. Staż opłacany jest z funduszu pracy lub środków unijnych.

Ponadto staż z urzędu pracy wlicza się do:

• emerytury,
• urlopu,
• stażu pracy.

Umowa o staż podlega pod kodeks cywilny.

Odprowadza się od niej składki ZUS.

Umowa o dzieło

Cel: Wykonanie oznaczonego dzieła, które będzie miało konkretny, namacalny rezultat materialny lub niematerialny. Osoba, która realizuje dzieło odpowiada za efekt.

Wynagrodzenie: Ustalane całościowo za dzieło.

Miejsce: Dowolne miejsce.

Podstawa prawna: Kodeks cywilny.

Zalety: 

• dzieła nie trzeba wykonywać osobiście, chyba że coś innego wynika z umowy,
• masz swobodę co do miejsca, czasu i sposobu wykonania czynności,
• praca wykonywana jest bez kierownictwa,
• przyjmujący dzieło do wykonania zobowiązuje się jedynie do osiągnięcia rezultatu.

UWAGA! Jeśli chodzi o zgłaszanie umów o dzieło do ZUS (nie oznacza to obowiązku opłacania od nich składek):

– umowy o dzieło zawarte od 01.01.2021 r. podlegają zgłoszeniu do ZUS w ciągu 7 dni od zawarcia umowy 

Wyjątki (nie podlegające zgłoszeniu umowy o dzieło zawierane przez):

• Podmiot, który zawiera umowę o dzieło ale w praktyce nie jest płatnikiem składek (nie zgłasza do ubezpieczeń społecznych co najmniej jednego ubezpieczonego).
• Podmiot, czyli pracodawca, który zawiera umowę o dzieło z własnym pracownikiem.
• Podmiot, czyli pracodawca na rzecz którego wykonywana jest umowa o dzieło, ale w rzeczywistości umowa zawarta jest z innym podmiotem.
• Podmiot, który zawiera umowę o dzieło z osobą prowadzącą działalność gospodarczą na wykonanie przez nią usług, które wchodzą w zakres prowadzonej działalności.

Rozwiązanie umowy: Treść umowy może zawierać warunki rozwiązania umowy (chociaż zasadą jest, że takie umowy, jako umowy mające z przedmiot osiągnięcie określonego efektu, nie powinny podlegać rozwiązaniu, chyba że na mocy porozumienia stron).

Współpraca B2B (business to business)

Umowa B2B (skrót z j. ang. business-to-business), zwana też kontraktem, to umowa cywilnoprawna zawarta między dwoma firmami. Ten rodzaj umowy zakłada współpracę na równych zasadach, niezależnie od wielkości i statusu prawnego przedsiębiorstwa. Istotą tego rodzaju umowy jest świadczenie usług przez jedną firmę na rzecz drugiej. Ta ostatnia wypłaca pierwszej stosowne wynagrodzenie. Nie ma żadnych ograniczeń co do rodzaju działalności.

Najważniejsze jest dokładne określenie podmiotu umowy. Unikniesz wtedy nieporozumień czy wątpliwości.

Podstawa prawna: Kodeks cywilny.

Samozatrudnienie a umowa o pracę

W przypadku umowy o pracę, warunki pracy reguluje kodeks pracy, a umowy B2B – kodeks cywilny. Pracodawca jest w tym przypadku zleceniodawcą.

Samozatrudnionej osobie nie przysługują przywileje pracownicze, na przykład urlop wypoczynkowy, urlop na żądanie czy inne benefity. Samozatrudniony ma obowiązek założyć działalność gospodarczą, opłacać składki ZUS, uiszczać podatek dochodowy, a także dbać o księgowość i wystawianie faktur. 

Zwróć uwagę na odpowiednie postanowienia w umowie, które Cię ochronią, na przykład na warunki wypowiedzenia współpracy. W tego rodzaju umowie możesz zawrzeć wszelkie ważne dla Ciebie wytyczne i ustalenia. 

Wiele firm proponuje tego rodzaju umowę z uwagi na to, że pracownik zatrudniony na etacie, stanowi duży koszt dla pracodawcy. Oprócz wynagrodzenia, w przypadku umowy o pracę, pracodawca opłaca wszystkie składki i podatki (Fundusz Pracy (FP), Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP), ubezpieczenie wypadkowe i ewentualnie na Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP), co stanowi dodatkowo około 40 % więcej niż wysokość wynagrodzenia netto – czyli tego, które trafia do ręki pracownika. 

Zalety umowy B2B

• wyższe wynagrodzenie – nawet po odprowadzeniu składek i zaliczek, samozatrudnionemu zostaje zazwyczaj wyższa kwota “na rękę” niż pracownikowi na umowie o pracę (przy tym samym koszcie pracodawcy),
• odliczenie kosztów – przy odjęciu kosztów prowadzenia firmy (np. abonament telefoniczny, leasing samochodu, najem lokalu), zmniejsza się wysokość koniecznego do zapłacenia podatku,
• elastyczność czasu i miejsca pracy – nie ogranicza Cię miejsce ani czas prowadzonych usług,
• możliwość zwiększenia dochodów – praca dla różnych firm, wykonywanie różnorodnych zleceń.

Wady umowy B2B

• brak praw pracowniczych – nie przysługują Ci prawa pracownicze na bazie kodeksu pracy. Wiele zapisów możesz jednak negocjować, nawet urlop (dopytaj, czy firma zgodzi się na płatny urlop),
• brak benefitów – na przykład bonów na święta, premii itp.
• konieczność odprowadzania składek i prowadzenia księgowości – musisz wykazać się przedsiębiorczością lub zatrudnić księgową, która będzie za Ciebie pełniła te obowiązki.

Zanim podpiszesz jakąkolwiek umowę z pracodawcą/zleceniodawcą…

• Daj sobie czas na przeczytanie umowy oferowanej przez pracodawcę. Poproś o kopię umowy na maila lub skan, który będziesz mogła na spokojnie przeczytać i przeanalizować.
• Jeśli masz wątpliwości – skonsultuj zapisy w umowie z prawnikiem lub kimś, kto zna się na prawie pracy/prawie cywilnym lub pracuje w kadrach. Na Facebooku są też grupy, które pomagają interpretować umowy.
• Nie podpisuj umowy w pośpiechu – pracodawca musi zapewnić Ci czas na zapoznanie się z warunkami umowy!
• Dokładnie zapoznaj się z zapisami o: danych Twoich i pracodawcy, wynagrodzeniu (czy stawka netto/brutto jest taka sama jak podczas ustaleń), czasie trwania umowy, okresie wypowiedzenia, zakresie obowiązków, ewentualnym zakazie konkurencji.
• Nie bój się negocjować warunków umowy, jeśli jej treść nie zgadza się z waszymi wcześniejszymi ustaleniami
• Zadbaj o posiadanie swojej kopii umowy podpisanej przez obie strony – Ciebie i pracodawcę. 

Umowa to dokument, który ma chronić zarówno Ciebie, jak i pracodawcę – sięgaj po nią w razie wątpliwości

Tekst powstał we współpracy z prawniczką, Darią Milewska.