Telepraca możliwa na wniosek pracownika – bardziej elastyczne zasady?

Podstawą telepracy jest art. 128 § 1 Kodeksu Pracy, z którego wynika, że pracownik świadczący pracę powinien znajdować się w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Pracownik może więc wykonywać pracę w innym miejscu niż zakład pracy. Miejsce pracy pracownikowi wyznacza pracodawca poprzez określenie w Umowie o pracę.

Przeczytaj także: Koronawirus – prawa pracujących rodziców – zasiłek ZUS i wniosek do pobrania 

Jakie cechy charakteryzują telepracę ?

Mamy dwie charakterystyczne cechy zatrudnienia pracowników w formie telepracy:

• pierwsza – to regularne wykonywanie pracy poza zakładem pracy,
• druga – wykorzystywanie przez pracownika do wykonywania pracy środków telekomunikacji elektronicznej.

Środki Telekomunikacji elektronicznej są to rozwiązania techniczne, w tym urządzenia teleinformatyczne i współpracujące z nimi narzędzia programowe, umożliwiające indywidualne porozumiewanie się na odległość przy wykorzystaniu transmisji danych między systemami teleinformatycznymi (Ustawa z 18.7.2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną). Jednym z najpowszechniejszych środków komunikacji elektronicznej, wykorzystywanym przez telepracowników i telepracodawców, jest poczta elektroniczna.

Przeczytaj także: Praca zdalna – gdzie szukać i w jakich zawodach?

Istotą telepracy jest jej wykonywanie poza zakładem pracy, nie oznacza to jednak konieczności pracy w domu. Rodzaj telepracy często zależy od miejsca jej wykonywania. Telepraca może być wykonywana częściowo w biurze i częściowo w domu (jak również w innym miejscu, np. w samochodzie, poczekalni lotniska itd.).

W wyniku zawarcia umowy o pracę telepracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Zatrudnienie w takich warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, nawet gdyby strony nazwały zawartą umowę umową zlecenia czy o dzieło. Niewątpliwie kierownictwo pracodawcy przy telepracy ma inną formę niż w przypadku zatrudnienia tradycyjnego, jednakże nie oznacza to ułatwień dla pracodawcy w zakresie stosowania umów cywilnoprawnych do telepracy.

Wymagania formalne do wprowadzenia telepracy

Kodeks pracy stawia wiele wymagań formalnych niezbędnych do wprowadzenia telepracy. Wprowadzono obowiązek określenia warunków stosowania telepracy w porozumieniu albo w regulaminie oraz wskazano procedurę ustalania tych aktów zakładowych. Dopuszczono także możliwość wprowadzenia telepracy na wniosek pracownika. Po niedawnej nowelizacji przepisów o telepracy (obowiązujących od 6.6.2018r.) przepisy przewidują dwa rodzaje wniosków, z których jeden jest wiążący dla pracodawcy.

Zgodnie z art. 67 (6) § 5 KP wykonywanie pracy w formie telepracy jest dopuszczalne na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, niezależnie od zawarcia porozumienia określającego warunki stosowania telepracy albo określania tych warunków w regulaminie. Oznacza to, iż telepraca jest dopuszczalna, zarówno w sytuacji gdy u pracodawcy nie obowiązuje porozumienie czy regulamin w sprawie telepracy, jak i wówczas, gdy taki akt wydano. Zasady świadczenia telepracy na wniosek pracownika mogą odbiegać od postanowień zawartych w porozumieniu czy regulaminie w sprawie telepracy pod warunkiem, że są obiektywnie uzasadnione, a więc nie naruszają obowiązku równego traktowania pracowników.

Wniosek pracownika, „wiążący” pracodawcę (art. 67 (6) § 6-7 KP).

Prawo do wykonywania pracy w formie telepracy na wiążący wniosek przysługuje pracownikom wymienionym w art. 142(1) § 1 pkt 2 i 3 KP, czyli:

• pracownikom-rodzicom dziecka posiadającego zaświadczenie o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu (zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”),
• pracownikom-rodzicom dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności określonym w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
• pracownikom-rodzicem dziecka posiadającego odpowiednio opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, o których mowa w przepisach ustawy z 14.12.2016 r. – Prawo oświatowe.

Z uprawnienia do wykonywania pracy w formie telepracy na wiążący wniosek mogą skorzystać wyżej wymienieni pracownicy, także w przypadku, gdy opiekować się będą dorosłymi dziećmi, tj. powyżej 18. roku życia.

W wyżej wskazanych sytuacjach pracodawca może odmówić uwzględnienia wniosku, jedynie w przypadku, gdy byłoby to niemożliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.

We wniosku o telepracę pracownik powinien określić, czy w jakieś dni chciałby świadczyć pracę w dotychczasowym miejscu pracy. W systemie telepracy praca jest wykonywana regularnie poza zakładem pracy, co nie wyklucza częściowej pracy w zakładzie pracy. Pracownik może także wskazać propozycje szczegółowych rozwiązań w zakresie warunków wykonywania telepracy. Przyjęciem wniosku jest jego akceptacja zgodnie z zakresem wskazanym we wniosku.

Ustawodawca nie określił terminu, od jakiego należałoby wprowadzić telepracę czy też terminu na złożenie wniosku liczonego od planowanego dnia rozpoczęcia telepracy. Pracodawca powinien porozumieć się w tej sprawie z pracownikiem, z uwagi na działania, jakie w związku z wnioskiem musi podjąć podmiot zatrudniający.

A jeśli pracodawca odmówi możliwości telepracy?

W sytuacji, gdy pracodawca odmawia zatrudnienia pracownika w tej formie, o przyczynie odmowy informuje pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej. Pracodawca narusza obowiązek z art. 67(6) § 6 KP poprzez brak reakcji na wniosek pracownika, wyrażenie odmowy bez podania przyczyn lub podanie przyczyny nieprawdziwej. Pracownik może wówczas domagać się przed sądem pracy dopuszczenia do pracy w formie telepracy, jeżeli wykaże brak okoliczności umożliwiających wykonywanie pracy w systemie telepracy.

Wniosek pracownika, „niewiążący” pracodawcę (art. 67 (6) § 5 KP)

Zgodnie z art. 67(6) § 5 KP, każdy pracownik może wykonywać pracę w formie telepracy na swój wniosek, niezależnie od zawarcia, w trybie przewidzianym w § 1–4, porozumienia określającego warunki stosowania telepracy albo określenia tych warunków w regulaminie.

W przepisie nie określono, że pracodawca powinien, w miarę możliwości, uwzględnić wniosek pracownika dotyczący wykonywania pracy w formie telepracy. Takie rozwiązanie obowiązuje natomiast wobec wniosków złożonych w sytuacji obowiązywania u pracodawcy porozumienia albo regulaminu w zakresie prawa pracy i odwołujących się do tych aktów (art. 67(7) § 3 KP). Konsekwencją takiej regulacji jest przyjęcie co do zasady poglądu, że pracownikowi przysługuje roszczenie o zatrudnienie w formie telepracy, oczywiście o ile istnieje po stronie pracodawcy taka możliwość.

Obowiązki pracodawcy po akceptacji wniosku pracownika

Po zaakceptowaniu wniosku, zarówno wiążącego, jak i niewiążącego należy postępować tak, jak w przypadku wprowadzania telepracy po zawarciu porozumienia/wydaniu regulaminu. Oznacza to, konieczność zawarcia porozumienia zmieniającego (art. 67(7) KP), uzgodnienia szczegółów związanych ze sprzętem, ochroną danych, BHP itp.

Zaprzestanie telepracy

Przepisy przewidują, że każda ze stron w terminie 3 miesięcy od dnia podjęcia pracy w formie telepracy po porozumieniu zmieniającym może wystąpić z wiążącym wnioskiem o zaprzestanie wykonywania pracy w tej formie. Uprawnienie to przysługuje zarówno pracownikowi, który wystąpił z wnioskiem na podstawie art. 67(6) § 5 KP, jak i temu, który złożył wniosek wiążący z art. 67(6) § 6–7 KP.

Uprawnienie pracodawcy w tym zakresie przedstawia się następująco:

1.  może złożyć wiążący wniosek o zaprzestanie telepracy wobec pracownika, którego wniosek o telepracę był „niewiążący”,
2. nie może złożyć wiążącego wniosku o zaprzestanie telepracy wobec pracownika, którego wniosek o telepracę był wiążący; w przeciwnym razie wniosek podwładnego nie byłby wiążący. Wydaje się jednak, iż złożenie takiego wniosku byłoby możliwe jedynie wyjątkowo, jeżeli dalsze wykonywanie telepracy byłoby niemożliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.

Podsumowanie

Możliwość wprowadzenia telepracy na sam wniosek pracownika, uelastycznia tę formę zatrudnienia. Ma to niebagatelne znaczenie dla rodziców dzieci znajdujących się w szczególnej sytuacji, którzy korzystając z tej formy zatrudnienia mają możliwość pozostania na rynku pracy.

Bibliografia:

1) Kodeks pracy. Komentarz, red. dr hab. Krzysztof Walczak Rok: 2019;
2) Kodeks pracy. Komentarz, prof. dr hab. Andrzej Marian Świątkowski Rok: 2018;
3) „Warunki świadczenia pracy w systemie telepracy”, dr. Ewa Suknarowska – Drzewiecka, Monitor Prawa Pracy 3/19.

Czy telepraca to dobre rozwiązanie dla Mamy?

Zdjęcie: 123 rf