Uprawnienia kobiet w ciąży pracujących na umowach innych niż umowa o pracę

Świadczenia pozafinansowe przysługujące kobietom w ciąży

Kobiecie w ciąży, pracującej na umowie cywilnoprawnej (najczęściej – umowie zlecenia), czy prowadzącej własną działalność gospodarczą, nie przysługują uprawnienia typowe dla ciężarnych pracownic pracujących na umowie o pracę. Zatem kobiety w ciąży, które nie są zatrudnione na umowie o pracę, nie skorzystają z ustawowo skróconego czasu pracy, dłuższych przerw w pracy, zakazu wypowiedzenia ciężarnej pracownicy przez pracodawcę umowy o pracę, czy pełnopłatnego zwolnienia z pracy na czas badań zleconych ciężarnej pracownicy przez lekarza – te uprawnienia reguluje bowiem Kodeks pracy. Oczywiście – nic nie stoi na przeszkodzie, aby „pracodawca” kobiety pracującej na umowie zlecenia czy „zatrudniający” ciężarną, która prowadzi działalność gospodarczą, przyznał takiej kobiecie podobne przywileje. Jest to jednak wyłącznie kwestia dobrej woli i porozumienia się obu stron, a nie obowiązujących w tym zakresie przepisów.

Warto jednak pamiętać, że każdej kobiecie w ciąży (niezależnie od formy zatrudnienia) przysługuje m.in. prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością, prawo do prowadzenia ciąży na NFZ oraz prawo do darmowego leczenia stomatologiczne. W zakresie praw rodzicielskich przysługuje każdej ciężarnej także darmowa pomoc prawna oraz opieka psychologiczna.

Świadczenia finansowe na umowie zlecenia

Umowa zlecenia (nazywana także umową o świadczenie usług) jest uregulowana przepisami kodeksu cywilnego, a nie Kodeksem pracy, a zatem zakres ewentualnego zabezpieczenia nie jest tożsamy z zakresem przysługującym kobiecie zatrudnionej na umowie o pracę. W związku z tym przysługujące uprawnienia zależą przede wszystkim od treści umowy jaka została zawarta ze zleceniodawcą.

Osoba związana umową zlecenia podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, rentowemu i emerytalnemu, ubezpieczenie chorobowe jest natomiast fakultatywne. Natomiast objęcie ubezpieczeniem chorobowym kobiety ciężarnej jest kluczowe, gdyż tylko ono uprawnia kobietę do otrzymywania zasiłku chorobowego (jeżeli kobieta korzysta z L4 jeszcze przed porodem) i macierzyńskiego (który przysługuje wyłącznie kobietom objętym ubezpieczeniem chorobowym w dniu porodu). Warto zatem złożyć wniosek o objęcie ubezpieczeniem chorobowym, a zleceniodawca nie może tego odmówić. Zasiłki chorobowy i macierzyński są wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a miesięczny zasiłek wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku tzn. średnią wynagrodzeń otrzymywanych przez ostatnie 12 miesięcy. Zasiłek chorobowy przysługuje jednak dopiero po 90 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, a maksymalny czas przebywania na zasiłku chorobowym wynosi 270 dni. Co istotne – zasiłek macierzyński nie jest tożsamy z urlopem macierzyńskim, który w przypadku umowy zlecenia nie przysługuje. Innymi słowy – mimo braku prawa do urlopu macierzyńskiego (który przysługuje wyłącznie kobietom zatrudnionym na umowie o pracę), można otrzymywać zasiłek macierzyński – uzależniony wyłącznie od faktu opłacania składki chorobowej, a nie formy zatrudnienia kobiety.

W przypadku gdy zleceniobiorczyni nie spełnia wymagań do uzyskania zasiłku macierzyńskiego (tzn. w chwili porodu nie była objęta ubezpieczeniem chorobowym), przysługuje jej świadczenie rodzicielskie tzw. kosiniakowe, które jest wypłacane w wysokości 1000 zł miesięcznie przez 52 tygodnie (w przypadku urodzenia 1 dziecka).

Z tytułu urodzenia dziecka kobiecie pracującej na umowie zlecenia przysługuje także jednorazowe świadczenie tzw. becikowe w wysokości 1000 zł, natomiast jest ono przyznawane tylko wtedy, gdy dochód w rodzinie nie przekracza 1922 zł netto w przeliczeniu na osobę oraz pod warunkiem, że kobieta pozostawała pod opieką medyczną od 10 tygodnia ciąży do dnia porodu. Matka na zleceniu może ubiegać się również o zasiłek rodzinny, jeżeli dochód w rodzinie nie przekracza na osobę 674 zł. Kwota zasiłku w przypadku pobierania go na jedno dziecko wynosi 95 zł miesięcznie.

Przeczytaj także: Jakie formy pracy są dozwolone na urlopie macierzyńskim i wychowawczym?

Świadczenia finansowe kobiet pracujących na umowie o dzieło

Co do zasady umowa o dzieło nie jest tytułem do ubezpieczeń społecznych, a zatem kobieta w ciąży wykonująca dzieło nie będzie mogła skorzystać z uprawnień związanych z zasiłkami. Może jednak złożyć wniosek o objęcie ubezpieczeniem chorobowym i w takiej sytuacji po 90 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia nabędzie ona prawo do zasiłku chorobowego i macierzyńskiego.

Kosiniakowe, becikowe czy zasiłek rodzinny przysługują na takich samych zasadach, jak w przypadku umowy zlecenia.

Przeczytaj także: Jestem na wychowawczym i zaszłam w ciążę? Jakie mam prawa?

Świadczenia finansowe w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej

Sytuacja kobiet w ciąży prowadzących działalność gospodarczą jest bardzo podobna do sytuacji kobiet w ciąży na umowie zlecenia. Przedsiębiorczyni może opłacać dobrowolne składki na ubezpieczenie chorobowe. Będą one podstawą ubiegania się o ewentualny zasiłek chorobowy oraz o zasiłek macierzyński, który przez cały okres wypłacania świadczenia będzie wynosił 80% podstawy wymiaru zasiłku. Istotne jest, że kwota wypłacanego zasiłku macierzyńskiego wynosi minimum 1000 zł miesięcznie „na rękę”. Warto też wspomnieć, że w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego (tj. przez 52 tygodnie od urodzenia dziecka) przedsiębiorczyni, która nie zdecyduje się na zawieszenie działalności, zobowiązana jest jedynie do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne – pozostałe składki są pokrywane z budżetu państwa.

Kosiniakowe, becikowe czy zasiłek rodzinny przysługują na takich samych zasadach jak w przypadkach opisanych powyżej.

Przeczytaj także: Własna działalność a urlop macierzyński i rodzicielski

Zdjęcie: Canva